Τι είναι το συμβούλιο εργαζομένων και πότε μπορεί να συγκροτηθεί

Δικαίωμα συγκρότησης συμβουλίου εργαζομένων για να εκπροσωπούνται στην επιχείρηση που εργάζονται, έχουν όλοι οι εργαζόμενοι σε εταιρίες μεγαλύτερες των 50 απασχολούμενων. Σύμφωνα με αναλυτικά στοιχεία που δημοσιοποίησε το Ινστιτούτο Εργασίας (ΙΝΕ) της ΓΣΕΕ, προκύπτει ότι συμβούλια εργαζομένων μπορούν να συστήσουν και οι κοινωνικοποιημένες επιχειρήσεις, εφόσον δεν ενεργοποιήθηκε η ενισχυμένη μορφή συμμετοχής με εκπροσώπους των εργαζομένων σε διοικητικά και εποπτικά όργανα.
Εξαιρούνται οι ναυτεργάτες εργαζόμενοι στις ναυτιλιακές επιχειρήσεις, όχι όμως και οι υπόλοιποι εργαζόμενοι που απασχολούνται σε αυτές, δηλαδή διοικητικό προσωπικό, υπάλληλοι γραφείων κλπ. Όπως επισημαίνει το ΙΝΕ / ΓΣΕΕ στην Ελλάδα η νομοθεσία έχει δώσει προτεραιότητα στη δράση των συνδικαλιστικών οργανώσεων στο εσωτερικό των επιχειρήσεων. Αυτός είναι και ο λόγος που τα συμβούλια των εργαζομένων δεν αναπτύχθηκαν όσο θα μπορούσαν και διατήρησαν ένα πιο επικουρικό ρόλο. Η περιορισμένη δράση τους προκύπτει από το γεγονός ότι δεν έχουν δυνατότητα σύναψης συλλογικών συμβάσεων εργασίας, ούτε όμως και δικαίωμα κήρυξης απεργίας.
 Στα συμβούλια εργαζομένων, μπορούν να συμμετέχουν εργαζόμενοι ανεξάρτητα από τον συμβατικό τρόπο με τον οποίο παρέχονται οι όποιες υπηρεσίες προς την επιχείρηση. Για παράδειγμα μπορούν να συμμετάσχουν εργαζόμενοι με σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, αλλά και όσοι απασχολούνται με παροχή δελτίου ανεξάρτητων υπηρεσιών. Στην περίπτωση επιχειρήσεων που διαθέτουν υποκαταστήματα, εάν δεν υπάρχει ο απαιτούμενος αριθμός εργαζομένων, συγκροτείται ενιαίο συμβούλιο, από το άθροισμα των εργαζομένων της πλησιέστερης μονάδας.
 Ο αριθμός των εργαζομένων που αποτελούν το σώμα του συμβουλίου εξαρτάται από το σύνολο των εργαζομένων στην επιχείρηση.
 Ειδικότερα:
 *Για επιχειρήσεις μέχρι 300 εργαζόμενους, το συμβούλιο απαρτίζεται από τρία μέλη.
 *Για επιχειρήσεις από 301 μέχρι 1.000 εργαζόμενους, το συμβούλιο απαρτίζεται από πέντε μέλη. 
*Για επιχειρήσεις από 1.001 και άνω, το συμβούλιο αποτελείται από επτά μέλη. 
Για τον υπολογισμό του αριθμού των μελών, λαμβάνεται υπόψη το σύνολο των εργαζομένων κατά την ημερομηνία διεξαγωγής των απαραίτητων εκλογών. Δίνεται βάσει νόμου, το δικαίωμα να συγκαλείται γενική συνέλευση κάθε έξι μήνες.
 Τουλάχιστον δέκα ημέρες νωρίτερα πριν από την ημερομηνία διεξαγωγής της ΓΣ, πρέπει να γνωστοποιείται πρόσκληση στον εργοδότη, στο ΔΣ των αρμόδιων συνδικαλιστικών οργανώσεων και στους εργαζόμενους. Την επόμενη από την εκλογή τους συγκροτούνται σε σώμα, τα αρμόδια συμβούλια των εργαζομένων. Αυτό σημαίνει ότι εκλέγουν από τα μέλη τους, τον πρόεδρο, τον αναπληρωτή του και τον γενικό γραμματέα. Ο πρόεδρος εκπροσωπεί το συμβούλιο προς τον εργοδότη, συγκαλεί τις συνεδριάσεις του κάθε μήνα ή νωρίτερα σε έκτακτη περίπτωση, εάν δηλαδή το ζητήσει το 1/3 των μελών. Για να βρίσκεται το συμβούλιο σε απαρτία πρέπει να παρίστανται σε αυτό περισσότερα από τα μισά μέλη. Εάν το 1/5 της ΓΣ το ζητήσει, μπορεί να ανακαλέσει κάποιο μέλος και να το αντικαταστήσει με αναπληρωματικό. 
Οι εκλογές για να αναδειχθούν τα μέλη των συμβουλίων προβλέπονται κάθε δύο έτη με διαδικασία μυστικής ψηφοφορίας. Για να αποκτήσει ένας εργαζόμενος δικαίωμα ψήφου, πρέπει να έχει συμπληρώσει τουλάχιστον δύο μήνες στην επιχείρηση. Τα δικαιώματα που έχει το συμβούλιο των εργαζομένων, περικλείονται στα εξής: *Δικαίωμα συναπόφασης με τον εργοδότη για θέματα που αφορούν την ποιότητα της εργασίας εντός της επιχείρησης. Η συναπόφαση όμως δεν επεκτείνεται σε ζητήματα που αφορούν τη συλλογική σύμβαση εργασίας ή ρυθμίζονται με νόμο.
 Πάντως εάν το συμβούλιο εξασφαλίσει ευνοϊκότερη ρύθμιση για τους εργαζόμενους, αυτή υπερισχύει. Τα θέματα που μπορεί να υπάρξει συναπόφαση είναι:
 1)    Εσωτερικός κανονισμός στην επιχείρηση.
 2)    Κανονισμός υγιεινής και ασφαλείας.
 3)    Ενημερωτικά προγράμματα όταν στην επιχείρηση υιοθετούνται νέες μέθοδοι οργάνωσης, ειδικά για τη χρήση νέων τεχνολογιών.
 4)    Επιμόρφωση προσωπικού μέσω διαρκούς εκπαίδευσης και μετεκπαίδευσης. 
5)    Χρήση οπτικοακουστικών μέσων, πάντα με γνώμονα την προστασία των προσωπικών δεδομένων των εργαζομένων.
 6)    Τρόποι επανένταξης στην επιχείρηση, εργαζομένων που ύστερα από εργατικό ατύχημα, έμειναν ανάπηροι. Θα πρέπει να προηγηθεί διαβούλευση μεταξύ εργοδότη και εργαζομένων για να εξευρεθεί βιώσιμη λύση. 
7)    Πραγματοποίηση πολιτιστικών, ψυχαγωγικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, για τους εργαζόμενους της επιχείρησης.  

  Η σχετική συμφωνία για τα παραπάνω θέματα συντάσσεται εγγράφως και αναρτάται στον πίνακα ανακοινώσεων του συμβουλίου. *Κατάθεση προτάσεων για τη βελτίωση των όρων εργασίας. Επίσης προτείνονται τρόποι για τη βελτίωση της παραγωγικότητας της επιχείρησης.
 *Ο εργοδότης υποχρεώνεται να ενημερώνει έγκαιρα τους εργαζόμενους για μια σειρά από θέματα, όπως:
1)Αλλαγή στο νομικό καθεστώς της επιχείρησης.
 2)    Ολική ή μερική μεταφορά, επέκταση ή περιορισμός των εγκαταστάσεων της επιχείρησης ή συγκεκριμένου τμήματός της.
 3)    Εισαγωγή νέων τεχνολογικών μεθόδων και τεχνικών στην επιχείρηση. 
4)    Περίπτωση απολύσεων ή προσλήψεων. Το ίδιο ισχύει και για τυχόν τοποθέτηση εργαζομένων σε καθεστώς διαθεσιμότητας ή εκ περιτροπής εργασία.
 5)    Ετήσιος προγραμματισμός επενδύσεων για μέτρα υγιεινής και ασφάλειας της επιχείρησης. 

Επιπρόσθετα το συμβούλιο εργαζομένων πρέπει να ενημερώνεται για τυχόν προγράμματα υπερωριακής απασχόλησης, για τις γενικές τάσεις της επιχείρησης στον οικονομικό τομέα και στον προγραμματισμό της παραγωγής, τον ισολογισμό και απολογισμό της επιχείρησης. Ο εργοδότης δεν είναι υποχρεωμένος να ενημερώνει το συμβούλιο εργαζομένων για θέματα που χαρακτηρίζονται ως «απόρρητα» της επιχείρησης και ως τέτοια θεωρούνται το τραπεζικό, το δικηγορικό απόρρητο, ζητήματα εθνικής σημασίας και οι ευρεσιτεχνίες. 
Στην περίπτωση που υπάρχει συνδικαλιστική «αδράνεια» εντός της επιχείρησης, από το σωματείο του κλάδου, τότε το συμβούλιο των εργαζομένων αποκτά τις εξής επιπρόσθετες αρμοδιότητες: 

*Διαβουλεύεται με τον εργοδότη για περιπτώσεις ομαδικών απολύσεων, προτού αυτές πραγματοποιηθούν.
 *Ελέγχει για την τήρηση της εργατικής νομοθεσίας, από την πλευρά του εργοδότη. Ειδικότερα, ελέγχει την τήρηση των όρων που θέτουν εν ισχύ συλλογικές συμβάσεις εργασίας, με τους οποίους ρυθμίζονται ευνοϊκότερα οι όροι εργασίας (μισθολογικοί και μη) για τους εργαζόμενους της επιχείρησης. *Σε περιπτώσεις μη διευθέτησης ή επίλυσης κάποιου από τα παραπάνω θέματα, το συμβούλιο των εργαζομένων έχει δικαίωμα να προσφύγει στην αρμόδια επιθεώρηση εργασίας.

 Σημειώνεται ότι στην περίπτωση που υπάρχει όμιλος επιχειρήσεων, ο νόμος προβλέπει ότι εάν σε έναν από αυτούς έχει συσταθεί συμβούλιο εργαζομένων, τότε αυτό μπορεί να εκπροσωπήσει ενώπιον της διοίκησης, το σύνολο των εργαζομένων. Για τα μέλη του συμβουλίου των εργαζομένων, ο νόμος προβλέπει προστασία, ανάλογη με εκείνη που ισχύει για τους συνδικαλιστές. Αυτό σημαίνει ότι τυχόν απόλυση εργαζόμενου, εκ του λόγου του μέλους σε συμβούλιο εργαζομένων κάποιας επιχείρησης, είναι παράνομη. 
Ο νόμος, επιβάλλει επίσης στον εργοδότη να απέχει από κάθε προσπάθεια επηρεασμού των συμβουλίων εργαζομένων και να μην παρακωλύει, την εσωτερική λειτουργία τους. 
Στα συμβούλια των εργαζομένων παρέχονται οι εξής διευκολύνσεις: 
*Οι γενικές συνελεύσεις των εργαζομένων πραγματοποιούνται στο χώρο εργασίας ή σε άλλο χώρο που θα συμφωνηθεί με τον εργοδότη, εκτός του χρόνου απασχόλησης. 
*Ο εργοδότης υποχρεώνεται να παραχωρήσει στο συμβούλιο, χώρο που μπορεί να αξιοποιηθεί ως γραφείο.
 *Παραχωρείται στον πρόεδρο του συμβουλίου ή στον αναπληρωτή άδεια δύο ωρών την εβδομάδα, για την άσκηση των καθηκόντων τους.
 *Κατά τη διάρκεια της θητείας τους, τα μέλη των συμβουλίων εργαζομένων έχουν δικαίωμα να λάβουν συνολικά έως 12 ημέρες άδεια με αποδοχές, για να λάβουν μέρος σε εκπαιδευτικά προγράμματα που διοργανώνει η τριτοβάθμια οργάνωση
 Προβλέπονται ποινικές και διοικητικές κυρώσεις σε περίπτωση παραβίασης από την πλευρά του εργοδότη ή εκπροσώπων του, των διατάξεων που διέπουν τα συμβούλια των εργαζομένων.